| Rameela Yaddehige | d8a8905 | 2023-07-14 14:14:19 +0200 | [diff] [blame] | 1 | <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> |
| 2 | <TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> |
| 3 | <teiHeader> |
| 4 | <fileDesc n="ICC-GA-WPS-008"> |
| 5 | <titleStmt> |
| 6 | <title>Innealtóireacht agus Scríbhneoireacht [Extract]</title> |
| 7 | <respStmt> |
| 8 | <resp>compiled for ICC</resp> |
| 9 | <name>ICC: EUD</name> |
| 10 | </respStmt> |
| 11 | </titleStmt> |
| 12 | <publicationStmt> |
| 13 | <distributor><note>NOT FOR DISTRIBUTION</note> |
| 14 | <note>https://www.engineersireland.ie/</note></distributor> |
| 15 | <idno>DOI</idno> |
| 16 | </publicationStmt> |
| 17 | <sourceDesc> |
| 18 | <bibl type="Popular:SocialSciences"> |
| 19 | <author>Ó Murchú, Helen</author> |
| 20 | <title>Innealtóireacht agus Scríbhneoireacht</title> |
| 21 | <pubPlace>https://www.engineersireland.ie</pubPlace> |
| 22 | <publisher></publisher> |
| 23 | <date when="2018">2018</date> |
| 24 | <availability> |
| 25 | <licence>CC-BY-NC</licence> |
| 26 | </availability> |
| 27 | </bibl> |
| 28 | </sourceDesc> |
| 29 | </fileDesc> |
| 30 | <encodingDesc> |
| 31 | <samplingDecl> |
| 32 | <p>Extract</p> |
| 33 | </samplingDecl> |
| 34 | </encodingDesc> |
| 35 | <profileDesc> |
| 36 | <textClass> |
| 37 | <classCode scheme="ICC">Popular_SocialSciences</classCode> |
| 38 | </textClass> |
| 39 | </profileDesc> |
| 40 | <revisionDesc> |
| 41 | <change when="2023-06-19" who="EUD">Plain text formatting</change> |
| 42 | </revisionDesc> |
| 43 | </teiHeader> |
| 44 | <text xml:lang="ga"> |
| 45 | <body> |
| 46 | <div> |
| 47 | <p>Comórtas Liteartha an Oireachtais 2018</p> |
| 48 | <p>Innealtóireacht</p> |
| 49 | <p>Céard a dhéanann tú chun duais mhór gur fiú €100,000 é a bhaint, chomh maith le Duais Goldsmiths Londain de luach £10,000, dhá dhuais Éireannacha, agus ainmniúchán do dhuais mhór idirnáisiúnta? Scríobhann tú leabhar. Leabhar atá fada go leor ach atá tógtha ar aon abairt fhada shlachtmhar amháin laistigh de stíl líofa éasca snasta. Tagann chun cuimhne tógáil an - taitneamhach nó foirgneamh maorga a bhfuil fuaimint bhreá dhaingean fúthu. Ní hionadh dá réir gur innealtóir, Marcus Conway innealtóir contae, is príomhcharachtar an úrscéil rafair sin, Solar Bones, ó lámh Mike McCormack. Ní hionadh ach oiread gur thosaigh an t-údar a shaol ollscoile ar chúrsa innealtóireachta nuair a bhásaigh a athair gan choinne. Níor fhan sé leis an gcúrsa ag an am ach ní bhíonn aon leisce air, mar scríbhneoir cruthaitheach atá thar a bheith triaileach ina stíl phróis, a mheas phearsanta ar innealtóirí agus ar an innealtóireacht a nochtadh, meas a bhí riamh aige orthu araon, dar leis. Ní beag ach oiread a spéis in oibriúchán meaisíní agus samplaí air sin chomh maith san úrscéal clúiteach nua dá chuid. </p> |
| 50 | <p>In agallamh le Justine Jordan sa nuachtán Guardian Weekly (24 Meitheamh 2017), dhearbhaigh McCormack go bhfuil sé lándeimhnitheach amach is amach ‘gurb iad na hinnealtóirí a chruthaíonn an domhan’. Is ar an téad céanna a labhair sé le Arminta Wallace (The Irish Times 3 Iúil 2018) agus é ag athrá a gcreideann sé faoi ról innealtóirí agus é ag soláthar mínithe breise ar an gceist. Níl aon am aige don tseansnobaireacht a choimeádann scríbhneoirí deighilte amach ó shaol agus ó dhomhan na meaisíní. Dar leis, chruthaigh Dia agus bhronn sé orainn neamh agus talamh, ach is de dhéantús innealtóirí é an domhan. Ní lú láithreacht Dé, adeir sé, i saol na meaisíní dár gcuid nó cleachtadh na teicneolaíochta againn ná mar atá in ár mbláthanna nó inár bhfilíocht nó inár meitifisic. Is linn an domhan. Faigheann ealaíontóirí seilbh air trí dhathanna, scríbhneoirí trí fhocail, agus innealtóirí tríd a gcuid dhéantús. Is mealltach an íomhá atá ansin ach ní freagra cuimsitheach más freagra ar aon chor é ar an seandeighilt idir na healaíona agus an innealtóireacht atá á cháineadh aige, ach amháin sa mhéid gurb ionann tábhacht is seasamh do gach réimse a luann McCormack ina sholaoid. Ar ndóigh, b’fhéidir nach fiú freagra ar an gceist áirithe faoin deighilt sin a shamhlaítear a bheith ann. Nó seans gur leis an gceist atá an fhadhb bhunúsach, nach fiú ann í mar cheist. Cá bhfios? In ainneoin a bhfuil d’fhuinneamh caite leis ag lucht machnaimh agus de pháipéar le craobhscaoileadh torthaí a gcuid machnaimh. </p> |
| 51 | <p>Ar an ócáid chéanna san agallamh leis an Guardian bhí McCormack den tuairim chomh maith, áfach, nach bhfuil a n -ionad cuí bainte amach ar chor ar bith ag innealtóirí maidir lena mbaineann le cúrsaí ficsin de. San Irish Times, chuir sé leis an tuairim sin. Ní seilf lán le leabhair atá ann ar an ábhar, dar leis, i gcomparáid le líon mór na leabhar a ndéanaimid teagmháil le murdróirí iontu. Tá cuid den cheart aige ansin. Tá an ficsean bleachtaireachta thar a bheith rafar, pé ní adeir an méid sin faoin staid dhaonna. Fiafraíonn sé faoi chineál na teagmhála a bhíonn ag an ngnáthdhuine le murdróirí i gcomparáid lena theagmháil le saothar innealtóirí gach lá dá shaol. Déantar taisteal ar na bóithre a bhíonn tógtha ag innealtóirí agus cuirtear na páistí go dtí na scoileanna agus na leabharlanna a thógann siad. </p> |
| 52 | <p>Tá fírinne ansin ach is féidir iomarca den choitiantacht duine a thuirsiú agus é ag léamh. Chomh maith leis sin, nach mbítear ag súil go minic sa léitheoireacht le rudaí atá lasmuigh dár raon taithí? Nó go bhféachfaí ar ghnáthchúrsaí an tsaoil le súil nua, rud a dhéantar cinnte sa leabhar Solar Bones. Agus gan eolas roimh ré, an aithneodh duine gur murdróir nó innealtóir an té in aice leis ar an traein, mar shampla. Deireann na meáin linn cé tá ina mhurdróir. Is annamh 3 adeirtear linn cé hé an t -innealtóir. Anois, dá scríobhfaí faoi innealtóir gur murdróir é, nó a mhalairt timpeall, cén tréith den charachtar a sheasfadh amach, dar le duine? </p> |
| 53 | <p>Ag cur síos ar an bpríomhphearsa d’innealtóir ina leabhar, deir McCormack faoi gur carachtar é atá go hiomlán sáite sa saol timpeall air agus gafa leis, gurb in a tharraing é féin ar ais chuige mar údar, arís is arís eile. Cuireann sé síos ar a leabhar mar iomann in ómós d’innealtóirí, nó mar aria dóibh. Tá mar a bhéadh trua aige d’innealtóirí sa mhéid nach n -éiríonn leo riamh a bhfíoracmhainneacht a shroichint. Dá sroichfeadh, agus iad i bhfeighil an domhain, rithfí cúrsaí ar mhodh eile ar fad, sin a bharúil mheáite. Luann sé chomh maith na cúinsí atá ag cosc ar innealtóirí a gcumas iomlán a bhaint amach ar mhaithe an tsaoil i gcoitinne. Dar leis, an chúis leis sin isea go mbíonn siad de shíor ag iarraidh stiúradh idir charraigeacha achrannacha, nó go mbíonn siad gafa ag crosbhóthar casta. Sin an áit a mbíonn an pholaitíocht agus an leas tráchtála agus an t -éileamh cathartha nó pobail go léir ag bualadh in aghaidh a chéile mura mbíonn siad ag bualadh adharca a chéile. Ní bhíonn cúrsaí soiléir a thuilleadh. Imíonn siad as a riocht le brúnna contrártha ó na páirtithe leasmhara difriúla. </p> |
| 54 | <p>Is ansin a shuíomhann McCormack na deacrachtaí a fhulaingíonn innealtóirí agus na fórsaí a bhíonn i gcoimhlint leis an innealtóireacht fhónta agus ina gcúis le comhréitigh neamhthairbheacha. Ní heol freagairt ó lucht na gairme ar na tuairimí sin go léir. Ní tuairimíocht amháin atá ann, áfach, ach an fhealsúnacht nó an chruinneshamhail atá ag an údar; an saoldearcadh atá ina chomhthéacs agus mar chuid de na heachtraí sa leabhar aige, taobh na polaitíochta áitiúil ach go háirithe. </p> |
| 55 | <p>Maidir lena sheasamh faoin easpa tagairtí don innealtóireacht sa litríocht, tá ceist ansin gurbh fhiú a leanúint. Níor dhein McCormack idirdhealú idir údair agus carachtair, áfach, sna hagallaimh pé scéal é. Tá an dá ghné intuigthe agus cuimsithe, is dócha. Nó an féidir ginearálú do ghairmeacha eile seachas an innealtóireacht a d’fhéadfadh a bheith gann sa litríocht? Nó ginearálú ón scríbhneoireacht go dtí ealaíona eile, ealaíona nach dtuigtear chomh tábhachtach dóibh agus atá prionsabail na hinnealtóireachta? Ní mór a choimeád in aigne chomh maith, dála seánraí éagsúla na litríochta, nach tearc inniu iad brainsí éagsúla na hinnealtóireachta. Is focheisteanna spéisiúla iad uilig a éiríonn as an mbuncheist maidir le gnéithe den innealtóireacht a bheith le feiceáil sa litríocht scríofa. Ceist fhiúntach. Ceist iltaobhach. Féachaimis uirthi. </p> |
| 56 | <p>Ar dtús, an ann do scríbhneoirí gur innealtóirí atá iontu ó thaobh gairme? Nó, an bhfuil mórán scríofa i leabhair faoi charachtair shuaithinseacha d’innealtóirí, daoine a bhfanann a scéal leat? Tá tábhacht nach beag ag baint leis an gceist leathshaonta sin. Tugtar aird, bíodh sin fiosach nó neamhfhiosach, ar údair agus ar a gcruthaíonn siad. Tá údar Solar Bones ag tagairt do bhochtú shaol na litríochta agus na scríbhneoireachta gan innealtóirí a bheith níos feiceálaí iontu. Ach céard faoi thaobh na léitheoirí agus an phobail? Tarlaíonn meas poiblí i leith nithe nó a mhalairt níos mó de réir aigne an phobail ná aigne na léirmheastóirí. Cá bhfuil na húdair agus na carachtair seo a d’fhéadfadh a bheith tábhachtach ó thaobh gairm na hinnealtóireachta agus aigne an phobail? Agus sa dara háit, an féidir an t -easpa seo a fheiceann McCormack i ngairm áirithe amháin a thagairt do ghairmeacha eile chomh maith? An eol dúinn? Seans gur fiú an cuardach an toradh. </p> |
| 57 | <p>Is ait an ní an tseirindipíocht, má tá brí leis ar chor ar bith. Titeann dhá leabhar ó neamh chugat, ó chara mar a tharla, agus nach innealtóir an príomhcharachtar fir iontu araon, agus an scéal ag brath ar a ngairm cuid mhaith. Ba ó pheann Michael Chabon, údar an tsaothair an -tarraingteach The Yiddish Policemen’s Union (2007), ceann de na tabhartais sin dar teideal Moonglow (2016). Mar eachtra amháin sa scéal sin tá an fear céile ag iarraidh cur síos an speisialtóra a thuiscint ar dhiagnós an ghalair mheabhrach atá ar a bhean féin. Tarraingíonn sé chuige tuiscint agus téarmaí a ghairme féin san iarracht. Is spéisiúil ach neamhthairbheach dó an iarracht. Ní labhrann na speisialtóirí éagsúla an béarlagar céanna. </p> |
| 58 | <p>Is innealtóir mise, a dhochtúir, innealtóir leictreachais. Is ansin atá mo chuidse oiliúna. Caitheann innealtóirí go leor ama ar an ní a dtugtar anailís teipe air. Ní mór duit sin mar briseann rudaí. Is cuma an ag dearadh atá tú, nó ag triail rud amach, nó ag tógáil an ruda. Teipeann orthu, pléascann siad, titeann siad as a chéile, dónn siad amach. Tá le cur san áireamh cúiseanna mar strus, caitheamh, briseadh. Agus teastaíonn uait a fháil amach cad ba chúis leis an teip, is cuid de do ghnó é sin. Teastaíonn uait a fháil amach cad atá cearr i dtreo is gur féidir é a shocrú, é a leigheas. (Aistrithe ag údar an ailt). </p> |
| 59 | <p>Dála McCormack, is údar é Chabon a thriaileann stíleanna éagsúla agus a bhfuil go leor duaiseanna buaite aige, duais Pulitzer orthu. </p> |
| 60 | <p>Is innealtóir óg idéalach, deisceabal na réasúntachta, agus é ag obair ar a chéad tionscnamh mór, príomhcharachtar Pure (Andrew Miller, 2011), duaiseoir eile d’úrscéal. Ní haon dóithín an tionscnamh céanna ach oiread. I bPáras atá an scéal suite sa tréimhse stairiúil thart ar 1785 ach is as ceantar na Normainne an fear óg, ón dtuath do mhuintir Pháras. Ní mór dó seanreilig i lár na cathrach a 6 ghlanadh amach mar go bhfuil sé róshean, rólán, róbhréan, róbhaolach don tsláinte. Is féidir an tasc a shamhlú; coinníollacha na hoibre, an cúram innealtóra atá de dhíth chun fallaí inmheánacha na n -uaigheanna a choimeád gan titim anuas, criúnna oibrithe a oiliúint agus a choimeád, ómós cuí a thabhairt do na mairbh, do na corpáin. É sin agus a shaol a chaitheamh mar fhear óg machnamhach a bhfuil an reilig ag caitheamh a geasa féin air, gan trácht ar a bheith spleách ar an rí agus ar a chuid oifigeach ag Versailles maidir le cúrsaí maoinithe agus sceidil ama. Is deacair a shamhlú ach is leabhar thar a bheith sásúil don léitheoir é, bíodh an duine sin ina innealtóir nó ná bíodh, an t -úrscéal seo ar sheanreilig a bhí éirithe lofa. Is léiriú tuisceanach é chomh maith ar na scileanna a bhí de dhíth ar innealtóirí dhá chéad bliain ó shin maidir le tionscnamh poiblí a chur i gcrích. Ní rófhada iad ó chur síos McCormack. </p> |
| 61 | <p>Sin trí leabhar fónta don seilf cuibheasach folamh a luaigh McCormack, Moonglow, Pure agus Solar Bones. Iad uilig foilsithe le deich mbliana anuas, agus innealtóir mar phríomhcharachtar iontu go léir. Ní mór ar fad an cnuasach é, áfach. Ar ndóigh, dá gcuirfeá ar an seilf chéanna a bhfuil foilsithe i réimse an fhicsin eolaíochta nó an spásfhicsin, cuid de bunaithe ar nuafhionnachtana, níor leor seilf ar aon chor. B’fhéidir gur faide ná líon na leabhar a bhfuil carachtair d’innealtóirí iontu liosta na scríbhneoirí gur innealtóirí ó ghairm iad. </p> |
| 62 | <p>Sa chatagóir seo, luaitear údair ilghnéitheacha. Tá de chomónta eatarthu, áfach, gur cosúil gur éirigh leo cleamhnas sásúil a dhéanamh, iontu féin agus dóibh féin, idir an chruthaitheacht shuibiachtúil a shamhlaítear leis na healaíona agus an oibiachtúlacht réasúnaíoch a shamhlaítear le gairm na hinnealtóireachta nó le haon ghairm atá matamaitic nó eolaíochtbhunaithe. Ar bhealach, is cineál masla do gach údar an sainaicmiú sin faoi chatagóirí; dóibh siúd atá ar an liosta agus dóibh siúd nach bhfuil. Tá d’ádh leo go léir gur bronnadh orthu aigne an scríobhneora a sholáthraíonn ábhar samhlaíochta as a dtaithí phearsanta féin chomh maith le scileanna gairme a éascaíonn a dtasc. </p> |
| 63 | <p>Bíonn údar amháin ar bharra an liosta sa chatagóir seo de shíor. Sin an Rúiseach thar údair Rúiseacha fiú, nó Fyodor Dostoevsky (1821 -1881). Ba chéimí eisean ó Institiúid Innealtóireachta -Teicneolaíochta Míleata i San Petersburg agus chleacht sé an ghairm sin tamall go dtí gur mheas sé go bhféadfadh sé cur isteach ar a shaol scríbhneoireachta nuair a thosaigh rath ag teacht air sin. Is ar son leas an phobail a shaothraíonn innealtóirí ar deireadh agus is úrscéalta ‘sóisialta’ a scríobh Dostoevsky. </p> |
| 64 | </div> |
| 65 | </body> |
| 66 | </text> |
| 67 | </TEI> |